استان یزد

مرکزی ترین استان ایران، یزد است که مرکزی به همین نام دارد. یزد هشتمین استان بزرگ ایران است و با استان های اصفهان، فارس، کرمان و خراسان جنوبی همسایه می باشد. این استان دارای ۱۲ شهرستان به نام های ابرکوه، اردکان، اشکذر، بافق، بهاباد، تفت، مروست، هرات، مهریز، میبد، زارچ و یزد می باشد.

استان یزد در سال ۱۳۱۶ با اصفهان استان دهم ایران را تشکیل می دادند و در سال ۱۳۴۸ یزد دارای فرمانداری کل شد، اما در سال ۱۳۵۲، یزد از اصفهان جدا شد و به تنهایی یکی از استان های ایران گردید.
این استان در کویر مرکزی ایران قرار گرفته و از لحاظ آب و هوا، دارای اقلیم خشک بوده و تابستان های گرم و خشک و زمستان های سرد و خشک دارد. میانگین بارش بسیار کم و اختلاف دما بالا می باشد.

از لحاظ تاریخی نیز، یزد از استان های کهن و از مراکز پررونق محسوب می شده که سازه های باستانی موجود در استان خود گواه بر این است. قلعه ها، رباط ها، مساجد، نیایشگاه ها و قنوات، در زمره مهمترین آثار تاریخی استان هستند که قدمت برخی از سده ها فراتر رفته و به هزاره ها می رسد. علاوه بناهای تاریخی ، جاذبه های طبیعی فراوانی همچون آبشار، چشمه، دره های زیبا و کوه های بلند و … می باشد.

واژه یزد از کلمه اوستایی “یشت” یا “یسن” گرفته شده و به معنای شادی و نیایش می باشد. استان یزد را به نام های “ایساتیس” ، “شهر دوچرخه ها” ، “شهر بادگیرها” ، “شهر قنات،قنوت و قناعت” ، “دارالعلم” و “دارالعباده” نیز شهره است.

 

شهرستان یزد

شهرستان یزد، شهرستان مرکزی و همچنین مرکز استان یزد می باشد. این شهرستان مرکزی ترین شهر ایران می باشد که در دشت یزد – اردکان بین رشته کوه های شیرکوه و خرانق قرار گرفته. این شهرستان دارای دو بخش مرکزی و اکرم آباد می باشد.
واژه یزد دارای ریشه باستانی است و به معنی جشن و نیایش می باشد. از دیربار تا کنون شهر یزد به “شهر دوچرخه ها” ، “شهر بادگیرها”  ، “دارالعباده” و … مشهور است.

برخی بر این باورند که یزد در زمان اسکندر بنا شده ، ولی برخی دیگر معتقدند که شهر یزد به دوران ساسانی و یزدگرد اول باز می گردد. ولی آن چیز که مشخص است تاریخی بودن این شهر است که اهمیت خاصی به آن می بخشد. بناهای متعدد و گوناگون در گوشه و کنار این شهرستان جای گرفته است که نشانگر همین مهم است که از جمله ی آنان می توان به  مسجد جامع کبیر ،باغ دولت آباد، آتشکده ی زرتشتیان ، دخمه ی زرتشتیان، آب انبار شش بادگیر و … اشاره کرد.

در شهر یزد پیروان ادیان مختلف همچون مسلمانان و زرتشتیان، در کنار هم زندگی می کنند و همواره زندگی مسالمت آمیزی را در کنار یکدیگر دارند. و برای پیشرفت شهر و دیار خود در کنار یکدیگر بوده اند.

شهرستان اردکان

یکی از شهرستان های استان یزد، اردکان است که مرکز آن شهر اردکان می باشد. طبق تقسیمات کشوری ، این شهرستان به سه بخش اردکان،خرانق و عقدا تقسیم می شود. اردکان در قلب بیابان مرکزی ایران ، ۶۴ کیلومتری شمال غربی یزد قرار گرفته که دارای آب و هوای خشک است.

واژه ی اردکان از دو قسمت “ارد” به معنای مقدس و “کان” به معنای مکان تشکیل شده است که در مجموع به معنای مکان مقدس می باشد. البته جالبست بدانیم یکی از القاب اردکان، یونان کوچک است. محمد مفید مستوفی بافقی وضع اردکان را در اسل 1085 هجری قمری چنین توصیف می کند : ” این قصبه شریفه از قدیم الایام محل توطن فضلا، حکما، منجمین و دانشمندان بوده و هست و در میان اصحاب هوش به یونان کوچک اشتهار دارد.

در حال تحریر این صحیفه این مکان در نهایت معموری و مشتمل است بر مساجد و حمامات و بازار و چهارسوق و باغات میوه و غیره ذالک و مشحون به وجود علما و فضلا و منجمان و حکما و صلحا و هر یک منازل دلگشا و بساتین بهشت آسا بنا ساخته و پرداخته اند. ” (جامع مفیدی ص 76)
اردکان از لحاظ معادن گوناگون و کارخانه های متعدد هائز اهمیت است. قنات نیز یکی دیگر از شاخصه های شهرستان اردکان است.

مهم ترین جاذبه ی گردشگری این شهرستان ، کویر است که توجه عده ی زیادی از مردم را به خود جلب کرده است. از دیگر مکان های گردشگری این شهرستان می توان به پیر سبز(چک چک) و هریشت- زیارتگاه زرتشتیان- اشاره کرد. طبیعت زیبا و دلنشین این منطقه نیز ، چشم انداز فوق العاده ای در معرض دید گذاشته است.
از صنایع معروف این شهرستان نیز می توان کارگاه های تبدیل روناس به گرد روناس برای رنگرزی و مصارف دارویی و تبدیل کنجد به روغن و ارده را نام برد.

شهرستان تفت

شهرستان تفت با وسعت بیش از ۶۰۰۰ کیلومتر مربع، جمعیتی بالغ بر چهل و پنج هزار نفر را در خود جای داده است.
این شهرستان بلندترین نقطه ی استان یزد به حساب می آید و به همبن دلیل به بام استان شهرت دارد. شهرستان تفت در کنار ارتفاعات شیرکوه بین ارتفاع ۱۲۰۰ تا ۴۰۷۵ متر از سطح دریا قرار دارد.

این شهرستان از شمال به شهرستان یزد و صدوق، از غرب به ابرکوه، جنوب به شهر خاتم و ابرکوه و از شرق به شهرستان یزد محدود می شود.
تفت دارای ۱۴۴۶ آبادی می باشد که در فاصله ی ۱۸ کیلومتری مرکز استان قرار دارد. رشته کوه شیرکوه این شهرستان را به بخش پیشکوه و پشتکوه تقسیم کرده است.

این خطه دارای آثار تاریخی بسیاری است که جنبه های تاریخی و ماقبل تاریخ نیز در جای جای این شهرستان قابل مشاهده است. بناهای تاریخی زرتشتیان، مساجد،و سنگ نوشته ها و غارها، تاریخ این شهرستان را رقم می زنند.
با اتکا به اسناد، سابقه ای که به تفت نسبت می دهند به دوران ساسانی است، اما مشاهده ی حکاکی ها و سنگ نوشته ها، قدمت آن را حتی به ماقبل تاریخ نیز می رساند.

مردم تفت، مردمانی سخت کوش، درستکار، مهمان نواز و پاک اندیش هستند. آنچه که نظر همگان را به خود جلب می کند، همزیستی زرتشتیان و مسلمانان در این شهرستان است. واژه تفت به معنای سبد میوه است ، زیرا کشاورزی در این بخش از استان رونق بیشتری دارد و گیاهانی همچون انار ، بادام، گردو و … کاشت و برداشت می شود.

شهرستان میبد

یکی از تاریخی ترین شهرستان های استان یزد و حتی ایران، شهرستان میبد است. بواسطه ی بافت سنتی-تاریخی ارزشمند آن اکثر آثار تاریخی این شهر به ثبت ملی رسیده است. مساحت این شهرستان در حدود 1300 کیلومتر مربع می باشد و در حدود 85000 نفر جمعیت دارد. میبد دارای سه شهر میبد، بفروئیه و ندوشن و سه بخش است.

این شهرستان بر سر راه یزد-اصفهان قرار گرفته است. وجود کارخانه های متعدد و کارگاه های صنعتی نیز بر اهمیت این شهر افزوده است. همچنین میبد یکی از مراکز مهم سفالگری در ایران می باشد.

میبد کلمه ای است که ریشه در فارسی میانه دارد. و از دوران ساسانی به همین نام خوانده می شده است. سکه های یافت شده در این منطقه که مربوط به دوران ساسانی است گواه بر این مسئله است. آثار باستاینی متعددی همچون نارین قلعه ، کاروانسرای شاه عباسی ، یخچال خشتی و … گردشگران زیادی را به این شهرستان جذب کرده است.

شهرستان مهریز

شهرستان مهریز ۶۷۱۶ کیلومتر مربع وسعت و پیشینه ای به درازای تاریخ دارد.
این شهرستان به دختر انوشیروان، مهرنگار نسبت داده می شود که در گذشته نام این شهر مهریگرد بوده است. به دستور مهرنگار قنات های جدیدی در این منطقه حفر می شود که به آبادانی شهرستان کمک بیشتری می کرده است.

از آثار تاریخی این شهرستان می توان قلعه خورمیز، زیارتگاه نارکی(زیارتگاه زرتشتیان)، مسجد جامع و جاذبه های طبیعی همچون کوه ریگ،باغ آهو، چشمه ی غربالبیز و … را نام برد.

شهرستان بافق

شهرستان بافق در شرق استان یزد در فاصله ی ۱۲۰ کیلومتری از مرکز استان واقع شده است. همچنین این شهرستان در چهارراه بین المللی خطوط راه آهن جنوب به شمال و شرق به غرب قرار دارد. جمعیت این شهرستان در حدود 50 هزار نفر می باشد و مساحتی در حدود 15 هزار کیلومتر مربع دارد.

این شهرستان یکی از قطب های معدنی کشور به حساب می آید و معادنی همچون سنگ آهن، فسفات ، سرب و روی دارد. از صنایع دستی این استان می توان به قالی بافی، پادری، جارو، باد بزن و … اشاره کرد. از آنجاییکه آب و هوای این منطقه گرم است به راحتی میتوان گیاهانی مانند پسته و خرما برداشت کرد.

علاوه بر موارد فوق این شهرستان دارای پتانسیل بالای گردشگری نیز می باشد. از جاذبه های طبیعی می توان به ریگزارهای بزرگ و زیبا ، سرو باجگان ، زیستگاه یوزپلنگ آسیایی و اماکن تاریخی به قلعه باقر آباد، خانه وحشی بافقی، امامزاده عبدالله اشاره کرد.

شهرستان ابرکوه

شهرستان ابرکوه در غرب استان یزد در ۳۰ کیلومتری استان فارس قرار دارد. این شهرستان جمعیتی در حدود 50 هزار نفر را در خود جای داده است و مساحت آن در حدود 5 هزار کیلومتر مربع می باشد. جالب است بدانیم طبق آمار آموزش و پرورش منطقه، بیسوادی در این شهرستان به طور کامل ریشه کن شده است.

قدمت این شهرستان به قبل از اسلام می رسد و به گفته ی محلیان به معنای کنار کوه می باشد. پس ازحمله ی اعراب به این شهرستان، این کلمه نیز تغییر کرد و به ابرقو تبدیل شد. اما در نهایت ابرکوه نامی است که به ثبت رسید و هم اکنون نیز به همین نام اتلاق می شود.

شهرستان ابرکوه یکی از شهرهای نمونه گردشگری استان یزد و کشور می باشد و آثار تاریخی و جاذبه های طبیعی فراوانی در دل خود دارد. سرو ابرکوه ، کویر ابرکوه از جاذبه های طبیعی آن هستند و خانه آقازاده ، گنبد عالی ، مسجد جامع ، یخچال خشتی ، خانه صولت از جمله آثار متعدد تاریخی این شهرستان می باشند. شایان ذکر اسن شهرستان دارای بیش از 400 اثر تاریخی می باشد که بیش از 100 مورد آن به ثبت ملی رسیده است.

شهرستان خاتم

از شهرستان های استان یزد، خاتم نام دارد و مرکز آن شهرستان هرات می باشد. این شهرستان در گذشته با نام هرات و مروست شناخته می شده و از توابع شهربابک کرمان به حساب می آمد. در سال ۱۳۵۹ به شهرستان مهریز یزد پیوست و در سال ۱۳۷۸ تحت عنوان خاتم، شهرستانی مستقل شد. در حال حاضر، با جدا شدن مروست از این شهرستان، خاتم به مرکزیت هرات، پایین ترین شهرستان استان یزد است. خاتم که در فاصله ۲۴۰ کیلومتری از مرکز استان قرار گرفته، جمعیتی بالغ بر ۳۵۰۰۰ نفر را در خود جای داده است.

با مدارک موجود در نوشته ها و بناهای به جای مانده، قدمت این شهرستان به ورود آریایی ها به ایران بازمی گردد و نیز دردوران ساسانیان از اهمیت خاصی برخوردار بوده است. همچنین در آثار اسلامی از شهر هرات به نیکی یاد شده است.

شهرستان خاتم با داشتن اکوسیستم های گوناگون و شرایط آب و هوایی متنوع، یکی از مناطق خاص ایران از لحاظ اکولوژیک است. آب و هوای شهرستان ، بیابانی و نیمه بیابانی می باشد. بخش عمده ی این شهرستان زیر پوشش جنگلی قرار دارد که جنگل های پسته ی وحشی باغ شادی از جمله پوشش گیاهی این منطقه است. همچنین این شهرستان بزرگترین و بهترین منطقه ی طبیعی زیست هوبره یا بوقلمون وحشی است. گوزن زرد نیز به عنوان یکی از پستانداران کمیاب و در حال انقراض این منطقه می باشد. شایان ذکر است دیگر حیوانات نیز در این شهرستان همچون آهوی جیر، خرس قهوه ای، کرکال، زاغ بور و … زندگی می کنند.

شهرستان اشکذر

شهرستان صدوق یکی از شهرستانهای استان یزد در مرکز ایران است. شهر اشکذر مرکز این شهرستان است.

بنای اولیه این شهرستان به دورانیان اشکانیان باز می گردد. اما عده ای آن را به ورای این تاریخ می برند و معتقد هستند بخشی از تاریخ اشکذر در زیر شن های روان مدفون است.

شهرستان اشکذر با وسعت ۵۴۸۶ کیلومتر مربع در شمال غربی استان قرار دارد. این شهرستان از خاور و شمال خاوری به شهرستان یزد،از شمال و شمال باختری به شهرستان های اردکان و میبد ، از جنوب به شهرستان تفت محدود می گردد.

جمعیت این شهرستان تا سال ۱۳۸۸ بالغ بر ۳۰ هزار نفر می باشد. اشکذر دارای دو بخش مرکزی و خضرآباد و سه دهستان ندوشن، خضرآباد و رستاق می باشد. در شهرستان مذکور ۵۵ روستا و ۲۶۹ مزرعه و مکان وجود دارد

شهرستان زارچ

شهرستان زارچ با مصوبه هیئت دولت در سال ۱۴۰۱ از از یزد جدا گردید و به شهرستان بدل شد. این شهرستان با یزد، بافق، اردکان و اشکذر همسایه است.
جمعیت این شهرستان بنا بر سرشماری نفوس و مسکن در سال ۱۳۹۵در حدود ۱۱ هزار نفر برآورد شده است. زارچ دارای یک شهر و دو بخش می باشد.

بنا بر وجود طولانی قنات جهان به طول ۷۰ کیلومتر، نام این شهرستان بر سر زبان ها جاریست. آب انبار هفت بادگیر، دخمه زرتشتیان، مسجد تاریخی جامع و .. از دیگر بناهای تاریخی و گردشگری این شهرستان محسوب می شوند.

شهرستان مروست

شهرستان مروست در سال ۱۴۰۰ طی مصوبه ای از شهرستان خاتم جدا شد و با مرکزیت مروست، شهرستانی مستقل تشکیل داد. مهریز، تفت، ابرکوه و خاتم همسایگان هم استانی و کرمان و فارس همسایگان برون استانی این شهرستان هستند. مروست دارای یک شهر، دو بخش و چهار دهستان است.

این شهرستان دارای جنگل های متعدد و منابع طبیعی فراوانی می باشد. کشاورزی در آن رونق دارد و مردم محلی به کشاورزی مشغولند.

قلعه تاریخی مروست، کاروانسرای شعبه، بقعه شیخ عبدالله، قلعه مبارکه، استودان کرخنگان، بافت تاریخی هرابرجان و خانه باغ های زیبا، از جمله جاذبه های گردشگری این شهرستان می باشند.

شهرستان بهاباد

شهرستان بهاباد در جنوب شرقی استان یزد در مجاورت استان کرمان قرار گرفته ست و ۸ کیلومتر مربع وسعت دارد. شغل اصلی ساکنان این شهرستان کشاورزی و دامپروری است. زیره، گردو، پسته، زعفران، گندم، جو و بادام از محصولات کشاورزی این شهرستان می باشد.

از جاذبه های گردشگری بهاباد، برج قلعه، قلعه تاریخی جنت آباد، مسجد جامع بهاباد، موزه مردم شناسی و موزه علوم طبیعی را می توان نام برد. همچنین رودخانه شور روستای احمداباد، آبشار بیشه و کویر بکر بهاباد از جاذبه های طبیعی این شهرستان است.